Temat Tabu

Opis

Coś, o czym się nie mówi. Zbrodnia społeczności, imię demona, rytuał bez wyjaśnienia - rzeczy których nie mówi się głośno a najlepiej by wszyscy o tym zapomnieli. Prawda zniknęła z oficjalnych zapisów.

Wydarzenie które odcisnęło piętno na społeczności ale nie istnieje w oficjalnych zapisach. Wiedza której zdobycie grozi konsekwencjami. Nie wszyscy wiedzą (lokalni wiedzą lepiej), a kto wie - ten nie mówi.

Może być to tabu uzasadnione:

• Trzykrotne powiedzenie “Bloody Mary” przed lustrem faktycznie ją przyzywa i docelowo prowadzi do śmierci przyzywającego.
• Rodzice stracili dziecko. Pojawia się nowe tabu w rodzinie - nie wolno mówić o tym dziecku źle. Po co rozdrapywać rany i krzywdzić?

Może być to też tabu chroniące zło lub coś, co zawsze było z przyczyn kulturowych:

• Wieś wymordowała sąsiadów, rodzina kryje mordercę, państwo kłamie o masakrze.
• Mówienie o tym, że astorianie Astorianin: człowiek, mieszkaniec planety Astoria. Główne cechy: 1) Astorianie wiedzą o istnieniu magii i mają do czynienia z Anomaliami. 2) Mają małe doświadczenie z tematami kosmicznymi; raczej są na Astorii. 3) Podczas Inwazji Noctis walczyli z Saitaerem oraz noktianami i udało im się wygrać; potem źle traktowali noktina. 4) kody kulturowe: Europa Środkowa i Wschodnia; w większości słowianie. źle traktowali noktian Noktianin: człowiek, mieszkaniec światów Noctis. Główne cechy: 1) W światach Noctis ludzie nie wierzą w istnienie magii. 2) Raczej żyją w stacjach kosmicznych, nie planetach. 3) Podczas Inwazji Noctis noktianie zaatakowali planetę Astorię i przegrali; problemy z integracją noktian i astorian. 4) kody kulturowe: Unia Europejska, ale bez krajów anglojęzycznych. po wojnie sprawia, że jest się postrzeganym jako sympatyk noktian i ściąga gniew społeczności na ten dom.
• Na danej stacji kosmicznej raz do roku poświęca się jedną osobę. Zawsze tak było. Nikt o tym nie mówi. Nikt nie pyta dlaczego.

Tabu jest grupowym zakazem, którego złamanie wiąże się z konsekwencjami. Oficjalne zapisy milczą lub kłamią. Presja społeczna wymusza zgodę. Społeczność broni porządku, spokoju i bezpieczeństwa kosztem prawdy.

Typowe wykorzystanie na sesji

• Tabu blokuje dostęp do informacji:
  • Postacie pytają o wydarzenie/osobę/miejsce/rytuał. Wszyscy nagle milczą, zmieniają temat, kłamią.
  • Postacie muszą odkryć prawdę, mimo że społeczność aktywnie ją ukrywa. Presja na Postacie narasta - gaslighting, groźby, przemoc.
  • Trzeba szukać w miejscach nieoficjalnych: prywatne pamiątki, plotki, ślady fizyczne.
  • Typowe zastosowania przy horrorach / śledztwach w małych miejscowościach
• Tabu chroni przed groźnymi informacjami:
  • Faktycznie jest coś złego i groźnego i tabu ma zapewnić, by “to” się nie wydostało.
  • Użyteczne przy sesjach z infohazardami Infohazard: informacja, której samo posiadanie albo ujawnienie naraża posiadacza na szkody. Nie musisz go postrzegać. Np. jeśli wiesz kto jest szefem mafii, jesteś _person of interest_. (wiedza, która robi Ci krzywdę) i Zagrożeniami Memetycznymi Zagrożenie Memetyczne: Idea lub wzorzec myślowy, który zakłóca postrzeganie, myślenie lub zachowanie osoby i potrafi się przenosić między ludźmi przez komunikację. Funkcjonuje jak "wirus mentalny". .
• Tabu magiczne: Imię demona, zakazany rytuał. Rzeczywiste nadprzyrodzone konsekwencje.
  • Lokalni respektują tabu, bo wiedzą. Obcy testują i płacą cenę.
  • Niektóre tabu chronią przed prawdziwym złem. Rozpoznanie różnicy krytyczne.
• Prawda wybucha publicznie: W kluczowym momencie (ślub, pogrzeb, uroczystość) ktoś wykrzykuje prawdę.
  • Ujawnienie uszkadza tkankę społeczną. Kto teraz dowodzi? Komu ufać? Kto wiedział?
• Czas wygasza prawdę: Świadkowie umierają. Pamięć się rozmywa. Dowody znikają.
  • Im dłużej czekasz tym trudniej odkryć prawdę. Nowe pokolenie nie wie już nic.
  • Użyteczne przy śledztwach z kontekstem historycznym.
  • Alternatywnie: robione jest coś złego (poświęcanie osoby na rok), bo dzięki temu miasto jest chronione przed większym złem.
• Mroczny Sekret Społeczności: Spokojna, sielska społeczność kryje mroczny sekret.
  • Kanwa większości kryminałów szwedzkich. Każdy coś wie, nikt nie mówi.
• Świadek próbuje przemówić: Stara osoba na łożu śmierci próbuje opowiedzieć prawdę. Strażnicy Tabu reagują.
  • Czy prawda zdąży wyjść na jaw? Czy społeczność skutecznie uciszy Świadka?

Charakterystyczne elementy

• Kolektywne milczenie - wiele ludzi wie (lub podejrzewa), ale mówienie to naruszenie niepisanej umowy
• Oficjalnie nic nie ma - nie ma w zapisach, dokumentach, historiach; jakby nigdy się nie wydarzyło
• Widać, że coś jest ukrywane - outsiderzy WIEDZĄ że coś jest nie tak, ale nie mają jak się do tego dostać.
• Mechanizmy obronne - ostracyzm, przemoc, gaslighting
• Insider vs outsider - członkowie grupy milczą, outsiderzy mogą pytać (i płacą cenę lub odchodzą bez nowej wiedzy)
• Czy jest właściwe? - czasem Tabu chroni przed prawdziwym złem, czasem to ochrona powoduje zło

Mechanika Motywu

Nowy Element

• Pojawia się Temat Tabu - coś, o czym się nie mówi
  • Zbrodnia społeczności: “Antek znęcał się nad żoną, więc chłopcy się skrzyknęli i go zabili tam, na bagnach”
  • Instytucja chroni zło: “nasz szef jest furiatem, słynącym z mobbingu; nie mówi się o tym i udajemy że nie widzimy”
  • Groźna wiedza: “w TAKI sposób przyzywa się demony”, “TEN CZŁOWIEK naprawdę jest szefem mafii”
  • Zwyczaj kulturowy: “o zmarłych mówi się dobrze, albo wcale”
• Pojawia się Kara za złamanie Tabu, czyli Cena Prawdy
  • Ostracyzm, utrata pozycji, przemoc, wygnanie, śmierć, efekt magiczny
• Pojawia się Kolektywny Pakt Milczenia
  • Oficjalne zapisy milczą lub kłamią. Świadkowie “nie pamiętają”. Dokumenty giną. Nikt nie mówi wprost.
• Pojawiają się Strażnicy Tabu którzy chronią milczenie
  • Starsi/liderzy (znają prawdę), wierni (bronią porządku nie znając prawdy), sprawcy (chronią siebie), opiekunowie (chronią przed prawdziwym złem)
• Określ skalę z Niejednoznacznością Tabu
  • Czasem tabu chroni zło (zbrodnia ukryta). Czasem chroni przed złem (imię demona). Czasem chroni tkankę społeczną (rodzina po tragedii).

Wpływ na sesję

• Świadomość, że COŚ tu jest nie tak: Nawet jeśli sesja nie dotyczy tabu, widać, że dzieje się tu coś więcej. Nie wiadomo co jest ważne a co nie. Nie wiadomo też czemu to się dzieje.
• Pytania prowokują reakcję. Nawet niewinne pytania wywołują napięcie, zmianę tematu, groźby. Ludzie boją się złamać tabu.
• Tabu ukrywa coś, co może mieć Agendę Agenda: zbiór celów narracyjnych i priorytetów, które kierują działaniami danej strony (Gracza, MG, "Przeciwnika") w trakcie sceny lub sesji. Definiuje to, jaki stan świata jest pożądany przez właściciela Agendy. : Albo przez innych (aktywna agenda innych) albo np. były morderca który jest przykładnym ojcem rodziny może poczuć się zagrożony. Jeśli to kwestia przedmiotu, przedmiot może być użyty przez KOGOŚ.

Nowe akcje i wydarzenia

• Ktoś odmawia milczenia. Ktoś wykonuje akcję przełamując tabu. Inni na to reagują.
• Ktoś prewencyjnie neutralizuje odszczepieńca. Ktoś MOŻE przełamać tabu, więc ktoś inny reaguje na to, neutralizując (szantaż, przekonywanie) ten ruch.
• Pojawia się dokument / dowód: Coś się pojawia: dziennik, fotografia, nagranie. Presja by zniszczyć, ukryć lub zdezawuować. A może użyć?
• Outsider zadaje dobre, niewygodne pytania: zbliżając się do prawdy o tabu.
• Przez konflikty o tabu dochodzi do kłótni: może ktoś nie wie dlaczego inni czegoś nie robią? Może ktoś ma dość zakazów? Tak czy inaczej, dochodzi do poważnej kłótni.
• Grupy walczą o narrację. Jedni chcą ujawnić tabu, inni chronić stabilność społeczności. Lub: dwie grupy kłócą się o to przez kogo tabu zostało złamane.

W ramach tego Motywu odpowiedz na pytania

• Czym jest Temat Tabu? Dlaczego się pojawił?
  • Czy chroni przed infohazardem Infohazard: informacja, której samo posiadanie albo ujawnienie naraża posiadacza na szkody. Nie musisz go postrzegać. Np. jeśli wiesz kto jest szefem mafii, jesteś _person of interest_. ?
  • Czy chroni grupę przed mrocznym czynem z przeszłości?
  • Co by się stało, gdyby Tabu się nie pojawiło?
• Kto wie prawdę? Czemu nic nie mówi, nawet anonimowo?
• Jaka jest cena złamania Tabu? Też: jak daleko ludzie się posuną, by ukarać i uciszyć? Kto ucierpi jak Tabu wyjdzie na jaw?
• Co stanie się jeśli prawda wyjdzie na jaw? Kto najbardziej ucierpi? Co się stanie?

Jak ten Motyw dotyka Postacie?

• Pozornie nieracjonalne ruchy ludzi
  • Dziwne zwyczaje, “tam nie idziemy”, “o tym nie mówimy”. Trudniej przewidzieć.
• Poczucie, że ktoś konspiruje
  • Nie wiadomo czy to konspiracja / działania przeciwników czy lokalne tabu.
• Konieczność przebijania się by dotrzeć do prawdy
  • Rzeczy pozornie proste do pozyskania stają się koszmarnie trudne.
• Można przypadkowo wpaść na minę
  • Przypadkiem mogą coś odkryć / złamać tabu / zantagonizować ludzi.
• W tej kwestii są skazani na siebie
  • Nikt im nie pomoże. Raczej fakt tabu im szkodzi.

W ramach tego Motywu podkreśl

• Niejednoznaczność: Nie każde tabu jest złe. To pewna forma umowy społecznej. Czasem bardzo szkodliwej dla jednostek kosztem grupy. Tabu jest adaptacją.
• Silny podział na “swoich” i “obcych”: “Swoi” trzymają się zasad i wiedzą jak działać. “Obcy” to potencjalny problem.

Przykłady z różnych mediów

• Zwyczaj: “O zmarłych mówi się dobrze albo wcale” - W naszej kulturze jest tabu przed mówieniem źle o tych, którzy nie żyją. Jeśli ktoś mówi źle o zmarłych (złamanie tabu), naraża się na spojrzenia z dezaprobatą oraz komentarze o tym, że to niegodne i nie powinno się tak zachowywać (konsekwencja / cena).
• Candyman (Bernard Rose, film 1992) - Powiedz “Candyman” 5 razy przed lustrem a zjawi się i zabije. Urban legend która działa naprawdę. Społeczność w Chicago zna legendę, nie łamią tabu. Outsider testuje i płaci cenę. Wypowiedzenie imienia pięć razy faktycznie przywołuje potwora.
• Festen / The Celebration (Vinterberg, film 1998) - Urodzinowa kolacja. Syn publicznie oskarża ojca (szanowany patriarcha) o molestowanie dzieci przez lata. Rodzina próbuje zagłuszyć, zaprzeczyć, usunąć. Prawda eksploduje mimo wysiłków. Rodzina chroni ojca mimo zbrodni.
• Wesele (Wyspiański, 1901) - Widma i duchy przeszłości nawiedzają wesele. Polska inteligencja i lud świętują ale duchy przypominają o zdradach, tchórzostwie, zapomnianych idealach. Goście widzą ale nie mówią wprost. “Złoty róg” - symbol szansy która ucieka bo nikt nie działa. Zbiorowa pamięć o wstydzie, milczenie jako paraliż narodowy.
• Imię Róży (Umberto Eco, powieść) - Klasztor chroni zakazaną księgę (Arystoteles o komedii). Mnisi mordują by zachować sekret. Wiedza sama w sobie groźna dla władzy kościoła . Mechanika: instytucja morduje by chronić tabu, pytania = herezja .